به گزارش آرمان اصفهان؛ گرامی داشتن یاد و خاطره اموات و خیرات‌کردن برای آن‌ها از جمله سنت‌های خوبی است که در بین ما مسلمان رواج دارد.

خواندن فاتحه رایج‌ترین و شایع‌ترین کاری است که همه ما هنگامی که می‌خواهیم امواتمان را یاد کنیم و روحشان قرین رحمت خداوند شود، انجام می‌دهیم.
به راستی آنچه بازماندگان برای اموات هدیه و خیرات می‌فرستند سبب کاهش عذاب از آن‌ها می‌شود و به آن‌ها می‌رسد.

مگر غیر از این است که آنچه ما در این دنیا انجام می‌دهیم نتیجه‌اش را در آخرت می‌بینم. پس خیرات و هدیه‌کردن بعد از مرگ چه دلیلی می‌تواند داشته باشد.
می‌دانیم که روزهای چراغ برات نیست و هدفمان از عنوان کردن این موضوع با آگاهی بیشتر و دیدی جامع خیرات کردن برای اموات است.

در ادامه حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین رجایی مدیر مرکز فقهی ائمه اطهار به پرسش‌هایی که در این رابطه است، پاسخ می‌دهد.
﷯
آیا خیرات برای اموات نیاز است؟
بدون شک خیرات برای اموات نیاز است. خیرات برای اموات هدایایی است که ما برای آن‌ها می‌فرستیم و از خداوند کریم می‌خواهیم تا از ما بپذیرد و به آن‌ها برساند.
در همین رابطه از امام صادق(ع) نقل شده است: «همان‌گونه که زنده‌ها از هدیه‌اى که براى آن‌ها مى‌برند خوشحال مى‌شوند، اموات نیز از طلب رحمت و مغفرتى که براى آن‌ها مى‌کنند خوشحال مى‌شوند. گفته می‏‌شود خیرات برای مردگان، باعث نجات و ترقی درجه آنان می‏‌شود.
﷯
آیا خیرات برای اموات نیاز است؟
بدون شک خیرات برای اموات نیاز است. خیرات برای اموات هدایایی است که ما برای آن‌ها می‌فرستیم و از خداوند کریم می‌خواهیم تا از ما بپذیرد و به آن‌ها برساند.
در همین رابطه از امام صادق(ع) نقل شده است: «همان‌گونه که زنده‌ها از هدیه‌اى که براى آن‌ها مى‌برند خوشحال مى‌شوند، اموات نیز از طلب رحمت و مغفرتى که براى آن‌ها مى‌کنند خوشحال مى‌شوند. گفته می‏‌شود خیرات برای مردگان، باعث نجات و ترقی درجه آنان می‏‌شود.
﷯
چه خیراتی برای اموات انجام دهیم
هر کاری می‌تواند ثوابی برای اموات محسوب شود و نیاز نیست که هزینه سنگینی برای خیرات در نظر گرفته شود.
خواندن قرآن، رد مظالم دادن، خوراکی، لباس، سرپرستی از یتیم، کمک به جهیزیه عروس، خرج دامادی دادن، مدرسه و حتی آب دادن به گل‌ها و درختان، غذا دادن به حیوانات و… هر کاری می‌تواند هدیه‌ای باشد برای اموات.
﷯
زیارت کنید، ثوابش برای اموات
زیارت‌کردن قبور ائمه(ع)، رفتن به حج، شرکت در مراسم‌ روضه، دعا و عزاداری و… هم می‌تواند خیراتی برای اموات محسوب شود و ثواب این امر برای آن‌ها منظور می‌شود.
﷯
کوتاه‌ترین مسیر برای هدیه به اموات
برخی می‌خواهند همه امواتشان را یاد کنند اما تعداد زیاد است، سواد خوندان قرآن یا وقت آن را ندارند به هر حال و به هر دلیلی می‌توانند حتی با ذکر یک صلوات یا انجام دادن کوچک‌ترین کارها امواتشان را یاد کنند.
﷯
چرا فاتحه اخلاص می‌خوانیم
به چند دلیل خواندن فاتحه اخلاص تاکید شده، اول ثوابی که از خواندن این سوره ذکر شده است چه برای افراد زنده و چه برای اموات.
دوم اینکه ما کامل‌ترین نوع خیرات را می‌خواهیم برای اموات انجام دهیم و این سوره کامل و جامع است و چنان که از نامش این سوره پیداست از توحید پروردگار و یگانگى او صحبت شده و در آیه‌های این سوره توصیفى از یگانگى خداوند شده و چنان کامل است که نیازی معرفی دیگری وجود ندارد.
﷯
تربیت فرزند صالح هم ثواب دارد
بر اساس روایات فرزند صالح هم مانند صدقات محسوب می‌شود، گاهی فرزند صالحی برای پدر و مادرش استغفار می‌کند و خداوند در برزخ آنان را مورد عفو و رحمت خود قرار می‌دهد و گاهی فرزند بدون آنکه در یاد پدر و مادر باشد، عمل نیکی انجام می‌دهد و چون انجام آن کار خوب، محصول تربیت صحیح والدین او بوده، خداوند در برزخ آنان را از عمل خیر فرزندش برخوردار می‌سازد و عذاب را از او بر می‌دارد.
در همین رابطه نقل شده که رسول اکرم(ص) فرمود: حضرت مسیح‌(ع) روزی بر سر قبری گذر کرد که صاحب آن قبر در حال عذاب بود.

سال بعد از کنار همان قبر گذشت و صاحب قبر را در حال عذاب نیافت، علت این امر را از خداوند جویا شد، خداوند به حضرت مسیح وحی فرستاد که صاحب قبر فرزند صالحی از خود به جای گذارده بود، او در این فاصله بالغ شد و کارهای خیر انجام داد، من عذاب این پدر را به احترام عمل فرزند نیکوکارش از میان برداشتم. همچنین او پلی را که خراب بود، تعمیر کرد و به سبب دعایی که مردم هنگام عبور از پل می‌کنند، برای پدر او هم ثواب منظور می‌شود.
﷯
هر‌گونه خیرات برای اموات به آن‌ها می‌رسد
قرائت فاتحه، اقامه‌ نماز قضا به نیابت اموات یا نماز مستحب و هدیه ثواب آن به اموات و همچنین زیارت، صدقه یا هر گونه خیرات دیگری که برای اموات انجام می‌گیرد، در واقع نوعی هدیه است که از طرف بازماندگان در دنیا برای رفتگان و اموات ارسال می‌‌شود و به آن‌ها نیز می‌رسد.
﷯
چه زمان خیرات کنیم
برخلاف تصور عموم مردم که نیمه شعبان یا شب جمعه و جمعه را به این کار مختص می‌دانند، در هر زمان می‌توان برای اموات خیرات کرد. روایت‌هایی از ائمه معصوم(ع) و از پیامبر اکرم(ص) وجود دارد که اموات شب و روز جمعه به دیدار بازماندگانشان در دنیا می‌آیند و از آن‌ها می‌خواهند که برایشان خیرات کنند.
﷯
برای خودتان هم خیرات کنید
بسیاری این پرسش را دارند که آیا می‌توان برای خودمان هم ثوابی بفرستیم. در پاسخ به این گروه باید گفت می‌توان چنین کاری را انجام داد. به عنوان مثال سوره‌ای بخوانیم و از خداوند بخواهیم ثواب آن را در شب اول قبر به ما باز پس دهد.
﷯
زنده‌‌ها هم از خیرات خودشان ثواب می‌برند
در مورد خیرات برای اموات، فردی که خود خیرات می‌کند هم فایده برنده ابتدایی از این کار است. منتهی چون کار خیر اجر و ثواب دارد و خیر ثواب را هدیه به اموات کرده است، خداوند ثوابی به میت هم می‌دهد. بدون آنکه از ثواب خیر و نیکوکار بکاهد. با این کار برکات دنیوی آن، که باز شدن گره از مشکلات است، هم نصیب فرد می‌شود.
﷯
چه کسانی در اولویت برای خیرات هستند
همه اموات نیاز به خیرات و مبرات دارند غیر از پدر و مادر، بستگان نزدیک، معلم‌ها و افرادی که فرد به گردن ما حق دارند، برای مرده‌هایی که بی‌وارث یا بد وارث هستند یا مرده‌های غریب نیز می‌توان هدیه فرستاد.
﷯
افراد بد را هم از یاد نبرید
گاه فردی میت در زمان زنده‌بودن فردی بداخلاق بوده، رفتار خوبی با خانواده و بستگانش نداشته و به‌طور‌کلی اطرافیان آسایشی از سوی او نداشته‌اند، بعد از فوتش نباید چنین افرادی را از خیرات محروم کرد. خداوند به سبب اعمال بد او را مجازات خواهد کرد و به خاطر خیرات و هدایایی که از سوی زنده‌ها برای او فرستاده می‌شود، مورد عنایت قرار خواهد داد. بدون شک همه ما روایت سعد بن معاذ را شنیده‌ایم که با آنکه جبرئیل به هنگام مرگش حضور یافت اما از عذاب و فشار قبر در امان نماند.
﷯
اموات هم می‌توانند خیرات کنند
افراد زنده می‌توانند از طرف فرد متوفی برای سایر اموات هم خیرات و مبرات کنند. به عنوان مثال شما یتیمی را به سرپرستی قبول می‌کنید و ثواب این کار آن را از طرف مادرتان که فوت کرده برای مادربزرگتان هدیه می‌دهید.
﷯
چه سوره‌هایی برای اموات بخوانیم
خواندن قرآن برای فرد میت تاکید شده است اما در روایت‌ها آمده کسى که وارد قبرستان شود و سوره مبارکه «یاسین» را بخواند، خداوند به اموات آن قبرستان تخفیف در عذاب یا نگرانى مى‌دهد. در مجموع از احادیث و روایت‌ها می‌توان دریافت، بر خواندن سوره‎هایی چون: فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیه الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه تاکید بیشتری شده است.
﷯
زیارت قبر واجب است
از روایاتی که در این زمینه وجود دارد، می‌توان دریافت که مردگان با زندگان ارتباط دارند و از رفتن افراد بر سر مزار آنان آگاه می‌شوند و با آنان انس می‌گیرند و در مواردی به زندگان سفارش شده‌ که از آنان عبرت گرفته و تا زمانی که فرصتشان از بین نرفته، گذشته خود را جبران کنند، اما نیاز مردگان به زندگان بیشتر است؛ زیرا دست آنان از انجام کارهای خیر کوتاه است و این زندگان هستند که می‌توانند با انجام برخی کارهای خیر سبب آمرزش آنان یا بالا رفتن درجه آنان
شود.
از امام کاظم(ع) پرسیدند که آیا مرده از این به سر قبرش می‌رویم، آگاه می‌شود که در پاسخ امام فرمودند:«بلى، پیوسته تا مادامى که فرد بر سر قبر میت هست با او مانوس است و وقتى زیارت‌کننده بلند شده تا از سر قبر او بر‏گردد از برگشتن وى وحشتى در مومن مرده پیدا می‌‏شود». همچنین گفته شده که زیارت‌کردن اموات، سنت حسنه‌ای است. این عمل به‌طور‌قطع برای مرده نیز تاثیر به سزایی دارد و می‌تواند او را در حیات پس از مرگ کمک کند حتی در روایت آمده که آن‌ها از این عمل خوش‌حال
می‌شوند.
﷯
روز جمعه به اموات سر بزنید
زیارت اهل قبور را می‌توان در تمام روزهای هفته انجام داد و مانعی برای این کار وجود ندارد. آنچه که تاکید و بیان شده زیارت اموات در پنجشنبه و جمعه تا قبل از غروب خورشید است.
﷯
دعای مرده در حق زنده
در منابعی روایی که وجود دارد؛ روایتی که دلالت بر سرعت اجابت دعای مردگان درباره زندگان کند، دیده نشده است. اما از برخی روایات می‌توان دریافت که دعای فرزند بر سر قبر پدر و مادرش زودتر مورد اجابت قرار می‌گیرد و سفارش شده است که اگر گرفتاری و حاجتی دارید بر سر قبر والدین رفته و از خداوند حاجت خود را بخواهد.
در همین رابطه امام صادق(ع) به نقل از امام علی(ع) می‌فرمایند: «مردگانتان را زیارت کنید، پس همانا ایشان به دیدار شما خوشحال شوند و هرگاه شخصی از شما درخواستی دارد، پس نزد قبر پدر و مادر رود و برای آنان دعا کند و حاجت خود را از خدا بخواهد». بیان این نکته هم ضروری است که خیرات در حق پدر و مادر بعد از مردن آنان، برای فرزندانی که سبب ناراحتی آنان را در زمان زنده بودن فراهم کرده و به اصطلاح عاق آنان شده‌اند، سبب رهایی آنان از عاق شدن
می‌شود.
﷯
ثواب خیرات تقسیم نمی‌شود
یکی از پرسش‌های رایج دیگر این است که ثواب خیرات بین اموات تقسیم می‌شود. در پاسخ به این پرسش باید گفت خیر. هدیه‌ای که از سوی زنده‌ها برای اموات فرستاده می‌شود مانند خواندن یک سوره از قرآن حتی کوچک‌ترین آن‌ها، ذکر یک صلوات برای همه اموات ثوابش به تمام اموات می‌رسد.
﷯
خواب دیدن اموات
بدون شک همه ما تا به حال خواب اموات خود را دیده‌ایم. گاهی آن‌ها در وضعیت مناسبی نستند، گاهی از جایگاه و مکانشان راصی هستند، گاه از ما می‌خواهند کاری برایشان انجام دهیم. پرسش بسیاری این است که آیا این خواب‌ها اعتبار دارند. در پاسخ باید گفت تنها خواب ائمه است که منبع الهام و وحی است. صحت خواب به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله زمان خواب، فرد خواب بیننده، مشغول نبودن ذهن فرد و… در این چنین مواقعی توصیه می‌شود به طور کل برای فرد متوفی خیرات
شود.
﷯ ﷯ ﷯
فاتحه‌ای چو آمدی بر سر خسته‌ای بخوان
لب بگشا که می‌دهد لعل لبت به مرده جان
آنکه به پرسش آمد و فاتحه خواند و می‌رود
گو نفسی که روح را می‌کنم از پی‌اش روان
(حافظ)

سمیرا منشادی